Mehri Cəfəri: İranın ailə hüququnda kişini rəis görən baxış hakimdir

Hüquqşünas Mehri Cəfəri Amerikanın Səsi ilə söhbətdə deyir ki, “İranda ailə hüququ həyat yoldaşları arasında dostluq, məhəbbət və ailə sevgisini əsas tutaraq yazılmır. Rəislik baxışı ilə, yəni kişini qadına rəis görən baxış əsasında qanun yazılır.”

Mehri Cəfəri müsahibədə İranda ailə qanunvericiliyini şərh etməklə yanaşı, ailə və qadın məsələləri üzrə İran prezidentinin müavini Məsumə İbtikarın bu yaxınlarda bəhs etdiyi “boşanma şəraitini kişilər üçün çətinləşdirən” layihəni dəyərləndirib.

İran prezidentinin qadın və ailə məsələləri üzrə müavini Məsumə İbtikarın bildirdiyinə görə, “kişilərə boşama şəraitini çətinləşdirmək” məqsədilə tənzimlənən layihə hökümətin layihələr komissiyasına göndərilib. İbtikar deyib ki, bu layihəyə görə “kişilər ancaq müəyyən şəraitdə həyat yoldaşlarını boşaya biləcəklər.”

Mehri Cəfərinin sözlərinə görə, “İranda boşanma statistikasını aşağı salmaq məqsədilə istəyirlər, qadınlarda olduğu kimi, kişilərə də bəzi şərtlər qoyalar ki, sadəcə o şəraitdə boşaya bilələr. Amma bu şərtlər çox dəqiqləşdirilməyib.”

Cəfəri ailə hüququ ilə əlaqədar qanunların hazırlanmasında toplumun ehtiyaclarının nəzərə alınmadığını önə çəkir.

“Bu şərtlərin bəzisinə baxanda, konkret şərtlər olmadığını görürük. Məsələn deyib ki, əgər qadın ‘nasazgar’ (yola getməyən, uyğunsuz davranan) olsa, ya əgər ‘təmkin’(itaət) etməsə, kişi boşanma ərizəsi verə bilər. Bu özü problemdir. ‘Nasazgar’ sözünü necə məna etmək olar?.. Əməldə mən düşünmürəm ki, bu qanun kişilərə boşanmaqda problem yarada. Amma bunun ictimai təsirləri çox olacaq. Ailələr üzərində təsiri çox olacaq,” hüquqşünas qeyd edir.

O, hesab edir ki, boşanma şəraiti kişilər üçün çətinləşdirilsə də, ziyanı qadınlara da olacaq: “məsələ budur ki, qanun deyə bilməz ki, sən biri ilə yaşamaq istəməsən də mən əmr edirəm ki, onunla yaşanmalısan. Dövlət bunların bərabər yaşamasını istəyirsə, yardım edə bilər. Büdcə ayıra bilər ki, ailənin problemləri müəyyənləşdirilsin, bunlara təlim və məsləhət xidmətləri verilsin.”

Mehri Cəfəri həmçinin kişilər üçün boşanma şəratinin çətinləşdirilməsinin ailə içində zorakılığın artmasına yol aça biləcəyini vurğulayır:

“Məsələ budur ki, kişinin gücü çoxdur. Qadınlarımız həm fiziki, həm iqtisadi və ictimai cəhətdən kişilərin gerisindədir. Hətta Avrupada da belədir. Bu şəraitdə bunlar birlikdə yaşamağa məcbur edilsə, kişi görər ki, əli bağlanıb, elə bir şərait yaradar ki, qadın tamam haqq-hüququndan keçsin və desin ki, gəl gedək ayrılaq.”

Hüquqşünasın söylədiklərinə görə, həm ailə qanunvericiliyi həm də hakimiyyət sisteminin qadına baxışı, qadınların hərəkət sərbəstliyini əngəlləyir.

“Qadın həyatında bir dəyişiklik aparmaq istəsə və ya ayrılmağı düşünsə, ilk başda görəcək ki, qanunlar bunun hərəkət etməsinə mane olur. İran qanunlarında qadınlar, bu şərtlə ki, məsələn şiddətə məruz qaldıqlarını isbat edələr, boşanma ərizəsi verə bilərlər. Amma bu qanunları o qədər təfsirlə dolandırıblar ki, görürsən qadın kişinin narkoman olduğunu isbat edir, işgəncə altında olduğunu isbat edir, amma yenə də çətinliklərlə üzləşir,” Mehri Cəfəri söyləyir.

O əlavə edir, “hətta Məsumə İbtikar ki, bir az gözlənilirdi qadınlara yaxşı baxışı ola, görürük ki, necə qadınların əleyhinə yazır. Məsələn təmkindən danışır. Təmkinin mənası nədir? Yəni ki, qadın bir kölə kimi kişiyə itaət etməlidir. İtaət etməsə, tamam hüququnu itirir və o kişiyə də bu haqqı verir ki, bunu boşasın. Yəni bunlar dostluq, məhəbbət və ailə sevgisini əsas tutaraq yazılmır. Rəsilik baxışı ilə, yəni kişini qadına rəis görən baxış əsasında qanun yazılır. Odur ki, bu, heç vaxt düzəlməz. O zaman düzələr ki, sistem insani şəraitə çevrilə, ədalətli şəraitə çevrilə.”