صدیقه وسمقی کیست و چرا بازداشت شد؟
صدیقه وسمقی از جمله فعالان سیاسی و اجتماعی است که انتقادهایش از حجاب اجباری و شیوه حکمرانی جمهوری اسلامی، به دلیل پیشینه مذهبی و اعتقادی او، بیش از پیش حکومت را نگران و مضطرب می‌کند.
خانم وسمقی که تحصیلات حوزوی و دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دارد و عضو اولین دوره شورای شهر تهران بود، با برداشتن حجاب، به صدایی مخالف پوشش اجباری و مدافع حقوق زنان در میان افراد و گروه‌هایی تبدیل شد که سابقه اصلاح‌طلبی داشتند. خانم وسمقی در همان آغاز اعتراضات ۱۴۰۱ در پستی در اینستاگرام خود نوشت «مرگ مهسا امینی مرگ حجاب در جمهوری اسلامی» است.
او که به عنوان محقق و اسلام‌پژوه شناخته می‌شود، روز ۲۶ اسفند در منزلش بازداشت و به زندان اوین منتقل شد. او چند روز پیش از بازداشت گفته بود که احضار شده اما به دلیل «مشخص نبودن اتهامات» به دادسرا نخواهد رفت. بعد از بازداشت هم اعلام کرد که دادگاه انقلاب را قانونی نمی‌داند و حکم آن را نخواهد پذیرفت، و به همین دلیل تاکید کرد که «با هر گونه کفالت و وثیقه‌گذاری» مخالف است.
تحصیلات دینی و عضویت در شورای شهر
صدیقه وسمقی اسفند سال ۱۳۴۰ در تهران متولد شد و سال ۱۳۵۹ بعد از گرفتن دیپلم ریاضی، تحصیلات حوزوی را در «مدرسه عالی شهید مطهری» (حوزه علمیه سپهسالار) آغاز کرد.
او بعد از پایان تحصیلات متوسطه مدتی هم در روزنامه اطلاعات مشغول به کار شد. به گفته خودش در آغاز جنگ عراق با ایران، درباره جبهه‌ها مقاله می‌نوشت و شعر می‌گفت، و در سال ۱۳۵۹ با پدرش به مناطق جنگی و جبهه‌ها سفر کرد. او درباره این سفر گفته است که می‌خواسته جبهه را از نزدیک ببیند تا بتواند درباره‌اش بنویسد.
خانم وسمقی بعد از سه سال تحصیلات حوزوی، در سال ۱۳۶۲ وارد دانشگاه تهران شد و سه سال بعد مدرک کارشناسی الهیات گرفت. با ادامه تحصیلات خود ابتدا کارشناسی ارشد و بعد از آن در سال ۱۳۷۷ دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی را از دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران دریافت کرد.
بعد از آن او به عضویت هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف دانشگاه تهران درآمد و به عنوان استادیار مشغول به تدریس شد.
سال ۱۳۷۷ اولین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا در ایران برگزار شد و صدیقه وسمقی که عضو جبهه مشارکت، از احزاب اصلاح‌طلب بود، به عضویت شورای شهر تهران در آمد و به عنوان سخنگوی آن انتخاب شد. اولین شورای شهر تهران تجربه‌‌ای ناموفق برای اصلاح‌طلبان در اوایل دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی بود و در نهایت در دی ماه سال ۱۳۸۱ منحل شد.
فعالیت‌ها و مسئولیت‌ها:
- کارشناس فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
- فعالیت در حوزه هنری تهران، روزنامه اطلاعات و مجله سروش
- عضو «جبهه مشارکت ایران اسلامی»
- عضو و سخنگوی اولین شورای شهر تهران
- عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران و تدریس در دانشگاه الزهرا
- عضو هیئت منصفه مطبوعات استان تهران
- شاعر، نویسنده و تحلیلگر مسائل سیاسی و اجتماعی
- فعال حقوق زنان و منتقد حجاب اجباری
خروج از ایران
بعد از اعتراضات گسترده به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸، صدیقه وسمقی هم در همراهی «جنبش سبز» به جمع منتقدان حکومت پیوست. با افزایش فشارها به فعالان سیاسی و مدنی و روشنفکران در آن دوره ، صدیقه وسمقی از ایران خارج شد.
او سال ۱۳۹۰ با دعوت دانشگاه گئورگ آگوست گوتینگن به آلمان رفت و حدود یک سال به عنوان استاد مهمان در رشته اسلام‌شناسی این دانشگاه تدریس کرد. مدتی هم به عنوان پژوهشگر مهمان در شهر دانشگاهی اوپسالا در سوئد حضور داشت و با دانشکده حقوق دانشگاه این شهر همکاری می‌کرد.
خانم وسمقی در دوره‌ای که خارج از ایران بود دو کتاب منتشر کرد: «حتما راهی هست» که یادداشت‌های سخنگوی اولین دوره شورای شهر تهران بود و «بازخوانی شریعت» که رضا علیجانی، فعال ملی-مذهبی و تحلیلگر سیاسی آن را «زلزله‌ای در ساختمان شریعت سنتی» توصیف کرده است.
آرا و عقاید خانم وسمقی در دوره اقامتش در خارج از ایران جنبه‌های انتقادی بیشتری گرفت و او در تیرماه ۱۳۹۳ در دادگاه انقلاب به صورت غیابی محاکمه و به اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام» به پنج سال حبس محکوم شد. او بعد از شش سال اقامت در خارج از کشور، در مهرماه ۱۳۹۶ به ایران بازگشت و به دلیل داشتن حکم غیابی در فرودگاه بازداشت شد، اما به دلیل «شرایط نامناسب جسمی» بعد از چند ساعت آزاد شد.
خانم وسمقی یک هفته بعد درخواست تجدید نظر به حکم حبس خود را به دادگاه ارائه داد. به گفته وکلایش «در دادگاهی ۱۲ دقیقه‌ای به ریاست قاضی مقیسه محاکمه شد» و به دلیل عدم توان تامین «وثیقه یک میلیاردی» به بند زنان زندان اوین منتقل شد، اما دو هفته بعد با تودیع وثیقه آزاد شد. ماه اردیبهشت سال ۱۳۹۷ دادگاه تجدید نظر او برگزار شد و حکم پنج حبس تعزیری او به پنج سال حبس تعلیقی تبدیل شد.
این پژوهشگر دینی در شهریور ۱۳۹۸ هنگام خروج از کشور در فرودگاه بین‌المللی تهران مطلع شد که ممنوع‌الخروج شده است. او در نامه‌ای به حسن روحانی، رئیس جمهور وقت درباره فشارها و محدودیت‌های شدیدی نوشت که وزارت اطلاعات در سال‌ها علیه او اعمال کرده بود. خانم وسمقی در بخشی از این نامه درباره دلیل خروجش از ایران در سال ۱۳۹۰ نوشت: «از سال ۸۷ اعمال محدودیت‌ها نسبت به من روز به روز چنان افزایش یافت که دیگر نه تنها در مجامع عمومی و دانشگاهی، بلکه حتی در مجامع خصوصی و دست آخر در خانه خود نیز مجاز به طرح دیدگاه‌ها و مواضع فکری خویش، حتی در حوزه دین نبودم. محدودیت‌ها به صورت غیرقانونی توسط ماموران وزارت اطلاعات اعمال می‌شد تا آنکه در سال ۸۹ وزارت اطلاعات مرا احضار و صریحا تهدید نمود.»
او بعد از سرکوب اعتراضات سراسری آبان ۱۳۹۸ بیانیه‌ای را امضا کرد که در آن ۷۷ نفر از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب داخل و خارج ایران، شلیک به معترضان را «جنایت» خوانده و خواهان تعقیب قضایی «آمران و عاملان» آن شده بودند.
این بیانیه با شکایت وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه علیه تعدادی از امضاکنندگان آن همراه شد. بعد از برگزاری دادگاه در تابستان سال ۱۳۹۹، چهارده نفر از این افراد محکوم شدند که خانم وسمقی هم یکی از آنها بود. او این بار به یک سال حبس تعزیری محکوم شد؛ حکمی که گفته می‌شود بازداشت اخیر او هم بر اساس آن صورت گرفته است.
حجاب اجباری و اعتراضات ۱۴۰۱
روز ۲۵ شهریور ۱۴۰۱، هم‌زمان با اعلام جان باختن مهسا (ژینا) امینی بعد از بازداشت گشت ارشاد، صدیقه وسمقی در پستی با عنوان «نه به حجاب اجباری» در اینستاگرام خود نوشت: «حاکمیت دینی بیش از چهار دهه است که به نام خدا و فرامین او، در این کشور فاجعه می آفریند… سیاست‌های افراطی و بی‌پایه در ارتباط با پوشش زنان پیش چشم مردم ایران و جهان بارها و بارها فجایعی نابخشودنی و فراموش ناشدنی آفریده است. خلق فاجعه بس است!»
او در جریان اعتراض‌های ۱۴۰۱ به عنوان یکی از منتقدان سرسخت حجاب اجباری و برداشت و تفسیر حکومت از این مقوله، و برخورد با معترضان و زنان شناخته شد.
این پژوهشگر دینی در فرودین ۱۴۰۲ در نامه‌ای به علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی از او خواست توضیح دهد در حالی که در قرآن «بر لزوم پوشاندن موی سر برای زنان تصریح نشده، الگوی سخت‌گیرانه جمهوری اسلامی برای پوشش زنان بر کدام دلایل قطعی و خدشه‌ناپذیر دینی و با کدام استدلال استوار شده است.»
او که خود سابقه تحصیلات حوزوی و دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دارد، در آن نامه نوشت: «موضوع پوشش زنان در سنت پیامبر به گونه‌ای که امروز مطرح می‌شود هرگز مطرح نبوده و شواهدی در دست نیست که نشان دهد در زمان پیامبر اسلام و پس از او زنان به دلیل نپوشاندن موی سر و یا حتی بدن خود مورد آزار و اذیت و مجازات قرار گرفته باشند.»
صدیقه وسمقی که سال‌ها در مقالات و مصاحبه‌های خود با وادار کردن زنان به داشتن حجاب مخالفت کرده بود، در مهر ماه سال ۱۴۰۲ در پیامی ویدیویی که بعد از به کما رفتن آرمیتا گراوند منتشر کرد، حجاب از سر برداشت.
این پژوهشگر و اسلام‌شناس در آن پیام عملکرد حکومت جمهوری اسلامی در آزار و اذیت زنان را «جنون‌آمیز» خواند و خواهان لغو رسمی قانون «شرور، پرهزینه و پرمفسده حجاب اجباری» شد.
