غریبه دیلداماقلی گونلریمیز واریدی… / سوسن نواده‌رضی
(دیالوگ‌لار دانیشیق دیلی ایله یازیلیب)
سحری تئزدن دوروب چاچاللاندیق گئدک «دوه‌چی»-ده بؤیوک مامانیم گیله. بؤیوک باجیم‌لا من اننه‌م‌دن خودافیز‌لشدیک، یوک- یاپیمیزی گؤتوردوک، مامانیم دا بالا باجیمیزی آلدی قوجاغینا، یولا دوشه‌ک. اننه‌م بیزلره قوشولوب، چوخ بو یان- او یانا گئتمزدی. طایفا بؤیویویدو، آغیرباشلی‌لیغینی قورویاردی همیشه.
گئدیب اننه‌نین بوینونو قوجاقلادیم، یاناغیندان بیر ماچی آلیب، فرانسیزجا “او غؤ وواغ” یعنی گؤروشریک، دئدیم بیله‌سینه. او دا باشینی توولاییب دئدی:
-آی قیز! دده‌ن سوغان، ننه‌ن ساریمساق، سن نئجه اولدون بئله گولمه‌شکر بَی قیزی؟!
گتیریب سیگار قوتوسونو، کیربیت و چوباغالتیسینی قویدوم قاباغینا، دئدیم:
-اننه داریخسان گئتمییم‌اااا…. هن؟ نه دییسن؟ گولمه شکر قالسین یانیندا؟
الی‌نین دالیسیله “گئت! گئت!”- دئیه اشاره ائدیب، نارین گولومسمه‌سینی مندن گیزلتمک ایسته‌دی. بیلدیم یالانچیق تعاروفوم اوره‌یینه یاتیب!
سورا گینه ال اشاره‌سیله منی بری چاغیریب، دئدی:
-بورا باخ، بالامسان! هوشدورم‌نانای ائلرسیز، بیر خطا چیخار. اوشاغی گؤزدن قویمایین، اؤزوزدن ده موغایات اولون.
آنام الینه گله‌نی بوقچالاییب، سوخموشدو قیرمیزی نایلون سله‌یه، اونو دا چوللامیشدی منه! گوجوم چاتا- چاتمایا سله‌نی داشیمالی ایدیم… دسته‌لری الیمی کسیردی، آنجاق آخشاما کیمی دئییب- گولوب، آتیلیب- دوشوب، آغاج باشیندا اویناقلایاجاغیمیزی یادیما سالیب، گوج بیللاهینان هینقینا- هینقینا سله‌نی سوروتدوردوم.
-قیز سله‌نین دیبین سورتمه یئره!-دئدی آنام.
-من سوتمورم، اؤزو سورتوشور! -دئدیم.
-بیر جیققیلی دیح توتسان سورتوشمز!
“اوزاقدان باخانا آسان گلر، دیلده دئمه‌سی راحات‌دی، هن، دوز آدامسان گل اؤزون گؤتو، اوشاغی وئر منه…” دئمک ایستردیم، آما دئمه‌دیم. دانلاق ائشیدیب، اووقاتیمی کورلاماغا ده‌یمزدی!
سله اووجوما یئر سالمیشدی، اووجوم قیپ قیرمیزی قیزارمیش، گؤینه‌ییردی:
-دیح توتا بیلسم توتارام دا… آغیردی آخی…
-یاخجی دی! یئتیشدوخ! -دئدی مامانیم، کیچیک باجیمی آشتانا پیشتان ائلیه- ائلیه.
دربند اوزون، یوک آغیر… هین چوشونان، دربند باشینا چاتدیق. ال ائله‌دیک بیر تاکسی‌یه، ساخلادی. “هارا گئدیرسیز؟” دئیه سوروشدو شوفئر.
-دوه‌چی‌یه گئده‌جیوخ- دئدی مامانیم.
من تئز آتیلیب اوتوردوم قاباقدا، سله‌می ده قویدوم ایکی قیچیمین آراسینا. باجیم الینده‌کی یئکه ساکی آلدی قوجاغینا کئچیب دالی صندله یئرلشدی. مامانیم چادیرانی ویردی دیشینه، قاباق قاپینی آچدی، شست اینن یاپیشدی قولاغیمی ائششک قولاغی کیمی چکه- چکه منی یئندیریب، دالی صندله دورته‌له‌دی، آز قالیردیم زوزا تَپه‌م… اؤزو ده، اوشاق قوجاغیندا، سوخولدو اوتدو یانیمدا؛ الینَن قوی، آیاغینان تَپ… ماشینین دالیسی آز قالیردی پاتداسین! (او زمان‌لار، قیز اوشاغی‌نین تاکسی‌نین قاباق صندلینده اوتورماسی خوشاگلیم دییلدی، آنجاق من لاپ داشلار چاتداسین دوققوز یا دا اون یاشیم اولاردی). بورنومو دویونله‌ییب، قاشقاباق ساللاییب، فیس- فیس- فیس نفس چکه‌رک، چیین‌لریمی، یانچاغیمی ترپتدیم کی، یانی یئریم داردیر، چکیلین! بیردن مامانیم بودومدان ائله بیر قیرتیق گؤتوردو کی، ایچیم کئچدی، ایلیکلریم گؤینه‌دی، بئینیمده سئرچه‌لر اوچوشماغا باشلادی. خیمیمی چکیب، میسیب اوتوردوم.
او دؤنم‌ده، تاکسی‌یه مینن ده آز اولاردی. ایندیکی کیمی ایکی آددیمدان اؤتور زیرتباشی ماشینا مینیب شوفئره پول وئرمک دب دییلدی. جماعات هله، چوخ اوزاق یول‌لاری دا پیادا گئدردی. اونا گؤره ده تاکسی‌لار بوش- بوش خیابان‌لاردا دولانیب مسافر پئشینده گزردیلر. شوفئرلر یالواریب میندیرردیلر آدامی، ایندیکی کیمی مازاماتا قویمازدیلار!
دوه‌چی، تبریزین چوخ قدیم و تاریخی محله‌لریندن‌دیر. بیر طرفدن سیرخابا، بیر یاندان دا امیره‌قیزا یئتیشیر. تاکسی، سئید حمزه‌دن دؤنوب گیرردی دوه‌چی‌یه. او زامان دوه‌چی‌ده باشی آچیق قیز یا دا آرواد دولانمازدی. مامانیم منی ده، باجیمی دا چوخ تر- تمیز، سانتیمانتال گئییندیریب کئچیندیرردی. اؤزو چادیرا اؤرتردی آما بیزه اؤرتدورمزدی، اوردا بیزه ترسه باخاردیلار همیشه. من دوه‌چی‌یه گئدنده کوچه- باجایا چوخ چیخمازدیم، قورخاردیم. کوچه خلوت اولسایدی، بعضن فاناتیک اوغلان اوشاق‌لاری داش دا آتاردیلار آداما.
شوفئر یولا دوشدو. تاکسیچی رادیو آچمیشدی. لاپ تازاجا مود اولان بیر سفئح اوخوماق واریدی، او زامان‌لار بتر دیل‌لره دوشموشدو؛ اول قدیمکی او قارا تئلفون‌لارین زنگی‌نین سسی گلیر، دیررررر- دیررررر، سورا جیف تهر بیر خانیم سسی دئییر:
-جانی دالئر
-بله خانوم
-جانی دالئر
-بله خانوم؟
-دزد اومده به خونمون بیا که میترسم از او…
اوخوماغین سونوندا معلوم اولور او جیف تهر خانیم بو پلیسه وورولوبموش، اوغرونو توتماق ماهاناسیله اونو ائوه چکمک ایستیرمیش… من اوشاقلیغیم‌لا اتیم- ایپلیییم تؤکولردی بو اوخوماغی ائشیدنده، آنجاق ندنسه سؤزلری‌یله هاواسی هله ده کی وار ذهنیمده قالیب‌دیر!
ائله‌بیل شوفئرین ده زهله‌سینی آپارمیشدی بو اوخوماق. رادیونون دویمه‌سینی بوردو، بوردو، بو سفر “آذربایجان- آذربایجان”لاری اوخوردو خواننده. چوخ سونرالار من بیلدیم ذهنیمده هله ده قالان و خوش سسله‌نن بو ماهنی‌نین اوخویانی رحمتلیک عیسی بالا یا سرابلی عیسی باربد ایدی؛
چوخ کئچمیشم بو داغلاردان بو داغلاردان
دورناگؤزلی بولاق‌لاردان بولاق‌لاردان
ائشیتمیشم یاخینلاردان اوزاق‌لاردان
ساکیت آخان آرازلاردان آرازلاردان
یوردوم یووام مسکنیم‌سن آذربایجان…..
بالاجا باجیم مامانیمین قوجاغیندا ماهنی‌نین هاواسییله به قول معروف چاپان چالیب خوشان خوشانلیق‌لا نای- نای ائلیردی. یئتیشدیک بالا حامام اوستونه، دربند آغزیندا تاکسی‌دان دوشدوک. مامانیم دارتینیردی کیفیندن پول چیخاردیب وئرسین، باجیمین قیرمیزی امزییی آغزیندان دوشدو قَنووا. آللاه گؤرستمه‌سین، باجیم گؤزون یوموب، آغزین آچیب ائله جیهنه تپیب، ونگه‌ونگ آغلادی کی، دئیه‌سن عقرب سانجیب، یا دا قارا بووه چالیب بیله‌سینی! اونون قره‌چیلیییندن مامانیم کیریخ دوشدو، بیلمیردی چادیراسینی ییغیشدیرسین، بیلمیردی اوشاغی ساکیت‌لسین، بیلمیردی شوفئرین پولونو وئریب یوللاندیرسین… کلفچه‌سی حئسابی دویون دوشموشدو.
الیمده‌کی سله‌نی قویدوم یئره، تاپشیردیم باجیم گؤز اولسون، اوشاغی آنامدان آلدیم، پیش- پیش دئییب آتیب توتدوم بلکه کسسین باغیرتیسینی. مامانیم تاکسینی یوللاندیریب اوستباشینی سهمانلاییب اوشاغی مندن آلاراق: ”دوش قنوودان اوشاغین امزییینی وئر”- دئدی منه!
من یازیق، من کولباش، من دوواری آلچاق، به من نیه؟!… بؤیوک باجیم، هم خانیم خاصا، هم ده چینچاواد ایدی، هم ده مامانیمین عزیزگیرامی ایلکیسی ایدی؛ قیزخاتین ایدی، قیزخاتین. من لُوتویدوم، اوغلان خویلویدوم، ایرگنمک زاد دا بیلمزدیم. توپوغوما کیمی گیردیم قَنوون لیغلی- پَسابلی سویونا، سونبئشیییمیز اولان توتو تَبررییی‌نین امزییینی چیخارداندا گؤردوم بیدانا کاغاذ ایکی تومن‌لیق ایلیشیب قالیب ایکی داشین آراسیندا (یانی آللاه بئله آللاهدی هاااا!).
– مامااااان، بیدانا ایکی تومننیخ تاپدیم بوردان!- دئدیم.
-اؤتور اونو، امزییی گؤتو، چیخ گئداخ! یوبانمیشیخ”- دئدی آنام.
“پَه! سن اؤلمیه‌سن! به‌یم ائششک تَپیح‌لییب بئینیمی؟ سفئی‌یم مه‌یه ایکی تومنی اؤتورم؟! (او زامان ایکی تومن چوخ- چوخ بؤیوک پول ایدی بیر اوشاغا). آلتدان توپوغوما کیمین، اوستدن دیرسه‌ییمه‌جان لیغا بولانمیشام، امزییی چیخاردام، بو دا جایزه‌م!”- دئدیم اورهییمده. دَوه گؤردوم قیغین گؤرمه‌دیم دئییب، ایکی تومنی بورگه‌له‌ییب سوخدوم ناسقی جورابیمین کئشینه.
خولاصه نه باش آغریسی وئریم، آنام گیل دوزه‌ل‌لَندیلر یولا، من ده آتیلدیم دربند آغزینداکی مشه‌مختارین باققال توکانینا، آفتافاسینی آلدیم، گئتدیم ارخ قیراغینا. مشه مختار باغیردی:
-گلیم آخیدیم؟
-یوووو ترپشمه یئریندن، جوجه‌لرین داغیلار بیردن!- دئدیم بیله‌سینه دیل- دوداق آراسیندا. آخی بونون دا سوروشماسی وار؟!
البته راضی دا دئییلدیم گلیب سو آخیدا، گلسه‌یدی فیریلداغینان کاغاذ پولومو الیمدن چیخارداردی. تولونون بیریسی ایدی. دئیردیلر آروادی ایلده بیرینی دوغار. سوروشاندا “نئینیرسن بیر بئله اوشاغی؟”، دئیرمیش “منه بیر زحمتی یوخدو کی، آغیرلیغین یئر چکیر روزوسون آللاه وئریر!”
خولاصه، آفتافانی اَیدیم هم امزییه، هم پولا، هم ده اللریمه سو آخیتدیم، پولو سوخدوم سله‌ده‌کی بوخچانین آلتینا، یئیینله‌دیم قان تر ایچینده قوشولام آنام گیله.
بوروق- بوروق دار- اوزون دربندی ها گئت کی قورتولاجاق!… الیم بیله‌کدن، قولوم کوره‌کدن آز قالیردی قیریلیب، دوشه یانیما. ایستی بیر یاندان، کیفیر لیغ اییسی بیر یاندان، اَیین باشیم پیر-پینتی، ساچلاریم دار با داغینیق… هئچ قوناق گئدن آداما بنزه‌میردیم آرتیق! آغاجا دیرماشماغا دا نه اشتیاقیم، نه ده اینجاریم قالمیشدی. بالاجا باجیما گیجیییم گلدی، گول دسته‌سی کیمی، راحت- آسوده یایالانمیشدی مامانیمین قوجاغینا، ائله بیل شاه عابباسین قیزی‌دیر تخت-ی روان ایچینده گئدیر… هله سیرتیق- سیرتیق دیش‌لرینی آغاردیب منه اَدی‌باجی دا ائلیردی هردن! حیاسیزین بیری حیاسیز!
بؤیوک باجیم دا کییییی… دئیه‌سن ایندی چیخیب فاب قوتوسوندان! باشدا گئیینیب آیاقدا قیفیل‌لانیب، دئیه‌سن ایندیجه ولیعهد گلیب آلیب آپاراجاق بیله‌سینی شاه ساراییندا فرح دیبانین قوللوغوندا ایکی آیاغینی بیر باشماغا سوخاجاق کی حؤکمن تئز اولون بو قیزی آلین منه! میغاووادی دئیه‌سن، قیز کی قیز! خانیم خاصا! خاتین قیز!
هاندان- گئجدن گلیب چاتدیق بؤیوک مامانیم گیله. دَیقه‌باشی دوروب قاپی‌یا گلمه‌سین دئیه، قاپینین آراسینا بیر داش قویموشدو، اؤرتولو قالسین. من، حقدن حوقدن دوشموش، الیمده‌کی سله‌نی قاپینین یانینداکی سککی‌یه قویوب بیر دینجیمی آلدیم. سله‌نین دسته‌سی ده الیمی ائله کسمیشدی، اووجومون ایچی آلوو وئریردی.
های-کویوموزو ائشیدیب، ائوده‌کی‌لر چیخدیلار قارشیمیزا. خالام‌گیل ده اوردایدیلار. مامانیمین زن‌عمیسی ده اوشاق‌لارینی گؤتوروب گلمیشدی. سلام صلواتلاشیب، کئف احوال ائلمک سسیمیز سانیرام یئددی قونشو او یانلیغاجان گئدیردی. ساکی ییغیشمیشدیق روب چکمکده بؤیوک مامانیما ال یئتیرک.
من دؤزدوم هاممی گیرسین ایچری. او قدر آدام، او قدر های- کوی واریدی کی، بیرینین اکسیک اولماسی هئچ گؤزه گلمیردی. پولو سله‌دن چیخاردیب سوخدوم جورابیما گینه. باشیمی اوزالدیب قاپینین چاتداغیندان خالوغلومو چاغیردیم، گلدی:
-“یاخینا گلمه! یاخینا گلمه!” دئدیم.
ذاتا دئمه‌سه‌یدیم ده، ایت ایییندن منه یاخینلاشماق اولموردو! ماجرانی بیرخیردا تعریفله‌دیم بیله‌سینه، و البته کی، پولا راجع هئچ بیر سؤز دئمه‌دیم، سَر وئریب سیر وئرمه‌رم، هارانین پخمه‌سی‌یم؟!
-قَنووا دوشموشم، سن سله‌نی آپار ائوه من گئدیم گیریم حووضا.- دئدیم بیله‌سینه. او دا جوذاملی‌دان قاچیرمیش کیمی، سله‌نی گؤتوروب توو دابانا قووت، آستا قاچان نامرددی، قاچدی یانیمدان.
او گئتدی، من دهلیزدن سوزولوب، حیه‌طه گیردیم. سویونوب پالتارلاریمی قویدوم حووضون قیراغینداکی یئکه پوسته آغاجی‌نین دیبینه. بیر شیرجه ووروب جومدوم حووضا. دیشیم دیشیمه ده‌یدی، سو هله قیزیشمامیشدی، بیلینه- بیلینمه‌یه ایلیقلانماقدایدی. “آخئئئئئئئئئئئئی، دینجه‌لدیم!”
هله امللی- باشلی جانیم ایسلانمامیشدی، بیر هاندا گؤردوم اوشاق‌لارین هره‌سی بیر کؤینک بیر تونوکه اَیین‌لرینده، اوز قویوبلار حووضا طرف! (آللاه شیطانا لعنت ائله‌سین، ایت الیندن سوموک گمیرماق اولمور!) بؤیوک مامانیم دا الینده بیر یوغون یون آغاجینی توولایا- توولایا، قوپالاقلارینی گؤتوروب کی:
-قیچیز سینسین! حلال ائلمرم دوشسز سووا!…دونن آخشام حووضو یووب دولدورتموشام، بامادورلاری تؤکوپ یوواجییوق اوردا! سویو باتیرمایین،قویون ایشدن قورتولاق سورا… کؤپه‌یشاقلاری سووا گیرسز دؤیه‌جام بیله‌زی!
-به او نیه دوشوبدی؟
-بیز ده گئدیروخ سولاشدی‌یه!
-ایندیکی بیز سووا گیرنمه‌روخ بس او دا چیخسین سودان!- دئیه، دئر- دئر دئیینیردیلر اوشاقلار،آتیلیب دوشه- دوشه.
-آی آتووا لعنت قیز سنین! سَتَلجم اولاجاخسان، سحری به حووضدا نه غلط دارتیسان؟!- دئیه، چیمخیردی اوستومه بؤیوک مامانیم. الینده‌کی شویو ده ایکی یول چیرپدی سویون اوزونه کی: “چیخ کؤپه‌یین بیری! چیخ ملعونون بالاسی!”، من بوروق وئردیم، شوی جانیما ده‌یمه‌سین، فواره‌نین اوجو ایلیشدی اومباما، اومبام سؤکولدو، ایچیم کئچدی، گؤزوم قارالدی آغریسیندان.
بیر جیغان- ویغان دوشدو کی، گل گؤره‌سن! اوشاق‌لاری دا دئمه، ائله بیل کؤز اود اوسته بیر اووج اوزرلیک آتمیسان. مامانیم گلدی، منی سودان چیخاردیب قطفه‌یه بورگه‌له‌ینده قولومون دیبیندن گینه ائله بیر قیرتیق گؤتوره بیلدی کی، اومبامین گؤینمه‌سی پاک یادیمدان چیخدی!
-بو اوتدار هاممیسی سنین باشیوین آلتیننان چیخیرااااا اوتون قیرناسی!- دئدی، منی گئییندیره- گئییندیره. سونرا دا قَنووا گیرمک جریانی‌نی هامی‌یا تعریفله‌دی، قال یاتدی، غائله سؤندو، ال- آیاق‌لار ییغیشیلدی، هامی گئتدی ائوه؛ البته کیییییی….. بیر مندن سووای!
من، او ایکی تومنلییین اسیری ایدیم آخی! مثلی ده پیسدی، دئیرلر موسلمانین ایشی اولماز… کسرینی ده بیلیسیز اؤزوز! آخی دئین اولا دَدون یاخجی، نَنون یاخجی هاممی نئینیر سن ده اوننان ائله دا…
بو یان- او یانا گؤز گزدیردیم، جوراب‌دان پولو چیخارتدیم توتدوم قیرنانین آلتیندا پاکلادیم، تاهینی آچیب صافالداندان سونرا، آپاردیم حیه‌طین او باشیندا، تویوق نینی‌نین دالیندا قویدوم هئره‌یه، اوستونه ده بیر دانا کرپیج قویدوم.
آعاجانیمین شققاواتلی بیر خوروزو واریدی، تویوق‌لار هامیسی اوندان توک سالاردیلار. دوغروسو، آدام‌لار دا اوندان حساب آپاراردیلار! خوروز اوغلو خوروز ایدی! حیه‌طین او باشی اونون دارالخلافه‌سی ساییلیردی، قاریشقا کئچنمزدی، میلچک بیله اذن‌سیز اوچانمازدی اورالاردا. حیه‌طین بو باشینا دا نه اؤزو گلردی، نه ده تویوقلاری قویاردی گلسینلر. بیر گلیر- گؤتورو واریدی گل گؤره‌سن! خوروز قاغا منی گؤروب للک‌لرینی شیشیرتدی، قانادلارینی یئل‌لندیریب، بوغازی‌نین نم هاراسیندان عجاییب گور سس‌لر چیخاردیب بوینونو دیک توتدو، چئری- چئری باخدی منه، هاندایدی یومولسون اوستومه. ها دیله توتدوم، میزیقیللی کئچدیم، بارماقلاریم دن تؤکر کیمی اوزالدیب، هوت- هوت- هوت فیشقا چالدیم… جین آتیندان یئنمه‌دی. من ده “گون او گون اوسسون پیلو اوسته بودووو یییاخ!…”- دئدیم بیله‌سینه، سونرا دا ترسه طرفدن سوزولوب، اکیلدیم. قطیفه‌می سردیم شریته، اوست‌باشیمی سهمانا سالدیم، آدام کیمی گلدیم قاریشدیم ائو اهلینه.
هر ایل یایین آخیر آیی‌نین اورتالاریندا، بامادورلارین یئتیشیب قیزاران چاغیندا، هاممی روب چکردی. تبریزده هانسی محله‌دن کئچسه‌یدین روب اییی گلردی ائولردن. او زامان‌لار حاضیری روب اولمازدی باققال- چاققال‌دا. هر کس ایل‌لیک روببونو ائوده دوزلدردی. حیه‌طی یئکه اولانلار اؤز کردی‌لریندن بیر ایکی تشت‌لیق، بلکه داها دا چوخ بامادور درردیلر. دئیردیلر: “آللاه برکت وئرسین، بو ایل روبلوغوموزو ائودن گؤتدوخ”. چوخ‌لاری دا لاله بامادورو آلیب گتیرتدیرردیلر روبلوغا. لاله بامادورو هم تورش اولاردی، هم اتلی اولاردی هم ده روببونون رنگی زعفران کیمی گؤزل اولاردی. گل- گئتلی ائولر گؤره‌سن اون- اون ایکی سبد بامادورون روببون چکردیلر. سبد دئدییین، ایندیکی سبدلر یوخ‌ااا، آدام بویدا سبدلر اولاردی.
سمواری گتیریب دسترخانی آچدیلار، هاممیمیز، ایت ایلخیسی- کؤپک سوروسی، خیردا- خیزانلی دوزولوب اوتوردوق دسترخان باشیندا، میرتداشا- میرتداشا چای چؤرک یئمه‌یه؛ بو اونون پئیسه‌رینه سالیردی، او بونون تیکه‌سینی ویزیب یئییردی، بیری او بیریسینه ایلدیح اوزالدیردی، او بیریسی گؤز- گؤز ائله‌ییب، بو بیریسی‌نین شیرین چایینا نمکدانی آغنادیردی، بو دئییردی سن منیم یئریمده اوتوموسان، او دئییردی چکیل اویانا منه سورتوشمه!… بو قتدان ایستیردی، او نلبکی آختاریردی، بیری چای قاشیغینی ایتیرمیشدی، بیری الین اوزالدیب پنیر گؤتورنده ویریب او بیرینین شیرین چایینی جالاییب دسترخانی شیرتیغا چکیردی… بو ویریم شیپبیلداق ایچینده بالاجا باجیم دا نه آلدی نه ساتدی، ایمکلیه- ایمکلیه بویوروب یانین باسدی دوز سوفره‌نین آراسیندا اوتوروب، بئش بارماغینی دا باسدی گول مورابباسینین ایچینه سونرا دا چیخاردیب باشینا مس چکدیییییی!… اوز- گؤزو بوتون شیره- شاققیلداق اولدو! ایندیجه دوه‌چی‌نین بوتون میلچک- میغمیغالاری ییغیشیب، یالاسین دویسون! هایکوی‌دن آغیز دئیه‌نی قولاق ائشیتمیردی. مامانیم بیر اوجدان چاککاچوک استکان‌لاری نلبکیده یئیخالاییب چای تؤکوردو هاممی‌یه.
-دیش دورون گؤروم، ایندی سموار گلر اوستومه! قیز آپار او اوشاغین الینه سو آخیت قیرنادان–دئدی مامانیم.
-باش قولاغیم گئتدی، بیر عالم ایشیمیز وار هااااا… آدام بالاسی کیمین اوتورون چؤره‌ییزی یئیین گؤروم – دئدی خالام.
-مه‌یه بیز میمون بالاسی کیمین اوتورموشوق یئییروخ؟- دئدی خالوغلوم.
اوشاقلار پاققا وئریب اوجادان- اوجادان گولدولر. هره بیر طرفده میمون اداسی چیخارتماغا باشلادی! خالام توتوب خالوغلومون یانچاغینی چیمدیکله‌دی.
-آاااااخ اتیمی قوپاتدین-دئیه باغیردی خالوغلوم.
قاپی دؤیولدو، “قاچ او قاپینی آچ مشدعلی حامبالدی” دئدی بؤیوک مامان.
هن، دوز دئییردی.
مشدعلی حامبال باشین آشاغا سالیب، زیققینا- زیققینا بیر یئکه سبد بامادور کؤره‌یینده، “یاللاه، یاللاه” دئیه، قاپیدان گیریب دالاندان سووشوب، حیه‌طه ساری گئتدی. پیلله‌لری یئندی آشاغا، آپاریب سبدی حووضون یاخینلیغندا دایادی دووارا. سبد مشدعلی‌دن یئکه ایدی! بیر به بیر آلتی سبد بامادوری گتیریب ییغدی حیه‌طین قیراغینا:
-خانیم من گئتدیم- دئدی.
-دایان بیر تیکه چای چؤرح گتیریم- دئدی بؤیوک مامانیم.
مشدعلی: “زحمتیزه راضی ده‌ییلم”- دئییب، اوتدو کوچه قاپیسی‌نین سککیسینده دینجین آلا، خالوغلوم دا مئژمئییده چای، پنیر چؤرک بیر ده قتدان آپاردی بیله‌سینه. من ده گئتدیم. اوتوردوم قارشی سککی‌ده گؤزومو زیلله‌دیم حامبالین اوزونه؛ کوله بوی، اورتا یاشلی، چال ساققاللی اوزو قاتماقلی بیری ایدی. یئکه ال‌لری هئچ یاراشمیردی کیچیک اندامینا، بیرووزا اوخشوردو! تومان کؤینه‌یینده یاماق یاماق اوستوندن تیکیلمیشدی. یایین بو جیزلاماسیندا، اَینینه دری جیلیققا گئییب، باشینا دری پاپاق قویموشدو. شاقاقلاریندان نوودان کیمی تر آخیردی. بیر نئچه تر داناسی دا بورنونون اوجوندان دامیب نلبکیده چایینا دوشدو.
-سلام مشدعل‌آعا…- دئدیم بیله‌سینه.
-علیکوم اسسلام بالا.-دئدی، هئچ باشینی قالدیرمادان.
-به قیزیشمیسان بو ایسسیده بؤرک قویموسان؟
ساغ الینی آپاریب پاپاغینی دال- قاباق ائله‌دی، باشین سالدی آشاغا، آلدیرمادان چیرک – پولوک، قاتماقلی ال‌لری ایله تیکه توتدو اؤزونه.
گؤزلری قاپقارا، باخیشی ایسه، غم دریاسی ایدی، جومدوقجا جوموردو آدام. آلنینداکی چوپورا بنزر مؤهور یئرینه باخیردیم. دانیشماقلا ائله آراسی یوخیدی. گویا منیم ده اوردا اولماغیم اونون راحاتینی پوزوردو، آنجاق من، بونو بیله- بیله ائله‌جه اوتوروب گینه ده هوروت- هوروت زیلله‌نمیشدیم اونا.
-به ایچری گئتمیه‌جاخسان؟- سوروشدو مندن.
-یوخ. اوتوموشام چوبوق چکماغیوا باخام.- دئدیم.
-نه بیلیسن چیبیخ چکه‌جییَم؟
-ائله بئله‌سینه!
-من تیاتورام(تئاتر)؟
-یوخ، مشدعل آعا حامبالسان، چَح باخیم داااا نولار؟!
دوداغی‌نین بیر طرفی بیلینه- بیلینمیه بیر آز قاچدی. “لا اله الاالله هاااا” دئدی. ال ائله‌دی جیلیققاسی‌نین ایچری جیبیندن چوبوغونو چیخاتدی. سونرا دا بئلینه باغلادیغی شالی قوتدالادی- قوتدالادی، بیر دانا کیربیت، بیر دانا دا پارچادان کیسه چیخارتدی.
-مشد عل‌آعا، او کیسه‌ده نه وار؟
-قیزیل اشرفی!
-هانی، گؤرست باخیم!
-آللاه اوولادیوا عغیل وئرسین! نه اولاجاق؟ تانباکی‌دی تانباکی.
-تانباکینی نئینه‌للر؟ نیه سوخموسان شالیوا؟- دئیه سوروشدوم.
-ایرحمتلیغین قیزی به دئمه‌دین چیبیخ چَح؟! مجال وئر چکیم دااا.
کیربیت چؤپونون گوگوردسوز طرفی ایله چوبوغون گیرده یئرینی قورتدالاییب تمیزلدی، تانباکی‌دان بیر نئچه چیمدیک گؤتوروب تؤکدو اورا، تانباکی کیسه‌سی‌نین ایپلیگینی چکیب، آغزینی بوزوب، دویونله‌دی سوخدو شالینین ایچینه، کیربیتی یاندیریب توتدو چوبوقداکی تانباکی‌یا. سونرا چوبوغون او باشینی قویدو دوداقلاری آراسیندا هوف هوف هوف دئیه ایچینه چکدی. تانباکی آلیشیب یاندی، ایچیندن توستو قالخدی. مشدعلی توستونو آغزینا دولدوروب ائشییه پوفلوردو.
-اژدهایا بنزه‌دین، دئدیم، وئریسن من ده پوفلییم بی دفعه؟
-آللاه آتووا رحمت ائله‌سین! اوز وئردوخ بیول دا آستار ایستیسن؟!
-یوخ آستار ایسته‌میرم کی، فقط بیدانا پوفلییم. نیه وئرمیسن؟
اَییلدی، اوزونو گتیردی اوزومون قاباغینا، باخیشینی دیره‌دی باخیشیما، بورنونون اوجو آز قالدی بورنومون اوجونا ده‌یسین، سسینی یاواشلادیب دئدی:
– وئرمرم! چونکی چاخیری تؤکسن سیچانین بوغازینا،گئدر پیشییین پئشوازینا!
نه دئدیییندن هئچ باش آچمادیم، قیراموم یاپیشدیم کی:
– بس توسسوسون پوفله منه، اییسینه باخیم.
او دا چکیب پوفله‌دی منه…
-بونون ایی اننه‌نین سیگاریننان چوخ بَتردی.- دئدیم.
-اننه کیمدی؟… هه، بو، سیگاردان غلیظ اولی- دئدی. سونرا، “دا دو، بو مئژمئیینی ده گؤتی، گئت ایچری، قاپینی دا ایشکیلله، قیز اوشاعی قاپیدا دورماز”- دئدی.
-نیه دورماز؟ دورسا نولار مگر؟!
-نولاجاق؟ دَردوش آتار تورباسینا آپارار اؤزوینن! گئد ایچیری! دئیه، اوجادان چیمخیردی بیله‌مه.
چیین‌لریمی چکدیم، دوداق‌لاریمی بوزه‌رک مئژمئیینی آلدیم گلدیم ایچری، آما فیکریم قالدی دَردوش یانیندا… مامانیم گؤزون آغارتدی بیله‌مه، چونکی اکیلمیشدیم، سفره‌نی ییغیشدیرماقدا ال یئتیرمه‌میشدیم. من ده گؤرمزلیکدن گلیب، گئتدیم بؤیوک مامانیما کی:
-گئداخ بامادورلاری تؤکاخ حووضا؟
بؤیوک مامانیم:
-هن بالا یوباندیخ، گونورتا اولدی. گلین اوشاقلار، دورون گلین!… فَریح، سن ناهارا باخ، بیز ده گئداخ حیه‌طه!- دئدی خالاما.
ائله بیل آری یوواسینا چؤپ اوزاتمیسان، دهلیزدن پؤهره وئریب، هاممیمیز آغناشدیق حیه‌طه. حیه‌ط قاپیسی آز قالیردی چرچوواسیندان چیخسین!
اننه‌م منه تاپشیرمیشدی هوشدورمبازلیق ائله‌مه‌ییب، باجیمدان گؤز اولام. بیر بالا خالچا، بیر کؤهنه یاستیق ویردیم قولتوغوما، قیرمیزی امزییی باسدیم باجیمین آغزینا، آلدیم قوجاغیما اهمال- اهمال پیلله‌لردن ائندیم حیه‌طه. اؤنجه باجیمی راحاتلادیم سونرا گئدیب قاریشدیم اوشاق‌لارا.
بامادورلاری تؤکدوک حووضا. ایکی الیم اولدو بیر تپه‌م، “نه یاخجی پشابیمی حووضا ائلمه میشدیم بایاق!” -دئدیم اؤز- اؤزومه، یوخسا گلن روب واختینا کیمی هاممی میردار خوروش یئیه‌جاقدی!
اوشاقلار هامیسی دؤوره ییغیشمیشدیق بامادورلاری بیر دانا- بیر دانا یوووب آتیردیق یئکه تشتین ایچینه. هر دن ده بیر ازیک- اوزویو اولاندا یاخیردیق بیر- بیریمیزین باش- قولاغینا! قودوروشماق اوچون هر شئیی بهانه ائدیردیک. مامانیم قیرنادان شیلانک اوزاتمیشدی تشته، سویو دا زینه آچمیشدی. بامادورلاری تشتین سویوندان چیخاردیب چکه‌لره ییغدیق. اوغلان‌لار چکه‌لری آپاریب داییردیلار دوواردا گون قاباغینا. بؤیوک مامان پالاز سالیب اوتورموشدو آغاج کؤلگه‌سینده، سویو گئدیب کئشه‌لن بامادورلاری آرادان کسیبب آتیردی قازانا، اوستونه ده اووج- اووج دوز سپیردی. آخ! روبلوق لاله بامادورونو دوزلاییب یئیه‌سن، ائله یئمه‌لی اولار! دئییرم بس ائله یاریم سبد بامادوری ایاق اوسته دوز سپیب یئدیک!
-آز بامادور یئیین، سانجیلاناجاقسیز!
بیز هله ده میرتداشیمادایدیق… سس-کویوموزه یازگول خانیم، بؤیوک مامانیم گیلین دوواربیر همسایاسی، نردووانا چیخیب، بویلاندی کی:
-نه خبریزدی بالا، محله‌نی گؤتوموسوز باشیزا!
مامانین عمیسی آروادی، نجیبه خانیم دئدی:
-آهان! مئشه ده قورد آز ایدی بیری ده گمی اینن گلدی!
خالام اوزونو دیددی کی:
-یاواششش! ائشیدر!
یازگول خانیم گولر اوزلو، شوخ بیر خانیم ایدی. گؤزل ده سسی واریدی. تئز بیر مئژمئیی گؤتوروب قاچیرتدیم بیله‌سینه:
-یازگول خانیم بیدانا بیزه اوخو دا.
-بوردان اولماز کی قیزیم!- دئدی.
بیر هاندا گؤردوک کؤرپه‌سینی دیبک دسته‌سی کیمی ویریب بیر قولتوغونا، قاوالینی ویریب او بیری قولتوغونا، بورون‌لاریندان جوت فتیله ساللانان خیردا- خیزان ایکی قیز بیر اوغلو دا یاپیشیب پولوک چادیراسیندان، حیه‌ط قاپیسیندان اوخویا- اوخویا گلیر:
– دئدیم قیز یاشیل نه‌دی؟ دئدی باشیم‌دی
دئدیم قیز قلم نه‌دی؟ دئدی قاشیم‌دی
دئدیم قیز اون دؤرد نه‌دی؟ دئدی یاشیم‌دی
دئدیم قیز سونبول نه‌دی؟ دئدی ساچیم‌دی
دئدیم قیز سال بوینوما، دئدی اولماز اولماز
اولماز اولماز اولماز
محبت اولسا اولار
آخ نئجه اولماز اولماز
یار نئجه اولماز اولماز
دئدیم قیز آلا نه‌دی؟ دئدی گؤزوم‌دی
دئدیم قیز لاله نه‌دی؟ دئدی اوزوم‌دی
دئدیم قیز قونچه نه‌دی؟ دئدی لبیم‌دی
دئدیم قیز شکر نه‌دی؟ دئدی سؤزوم‌دی
دئدیم قیز چاره نه‌دی؟ دئدی اولماز اولماز
اولماز اولماز اولماز
محبت اولسا اولار
آخ نئجه اولماز اولماز
قیز نئجه اولماز اولماز
هر کس الین ایشدن چکدی، اولماز- اولماز دئیه چپیک توتدو. یازگول خانیم بورجودا – بورجودا گلیر، هاممی دا اونون هاواسیله چیلتیک چالیب، بورجودور! کاسیب دیلخوشلوغو دیزدندی!!!
آنام سوروشدو:
-یازگول خانیم، بتر کئفین سازدی ماشاللاه، روب ایشین قورتولوب؟
-باجی منیم روببومو، آبقورامی چکیب ، قاپیمیزدان گتیریب وئررلر.- دئدی شیشه- شیشه یازگول خانیم.
خالام دیل- دوداق آراسی دئدی:
-اوهه! عئیرانى یوخ ایشماغا، تخت روانینان گئدیر سیشماغا!
نجیبه خانیم لاغینان دئدی:
-آی یازگول خانیم، به جووانه‌زن‌لیغیوا نه گلیب؟ اؤزون چک دا روببووو، آبقوراوی. اؤزگه اؤزگه‌نین نامازینی بیلیسن دا ننجه قیلار؟….
سؤز اوستو اؤرتولو دئییلمیش اولسا دا، اوشاقلی- بؤیوکلو هاممی پاققا وئریب، کئچیندیلر گولمکدن. اوشاق‌لارین الینه دوو دوشدو، اوغلان‌لار هره‌سی بیر آغاج قیریغی کردی‌لردن تاپیب، قول- قولا وئریب، حیه‌طده دسته چیخارتدیلار:
یازگول خانیمین روببو بو ایل بار باساجاقدی!
هم روببو هم ده آبقوراسی کوفلنه‌جاقدی!… بونو دئییب حیه‌طی دودو دولانیرلار!
بئناوا آرواد دئدییینه پئشمان اولدی. هله اؤز اوشاق‌لاری دا دسته‌یه قوشولوب، حیه‌طی باشلارینا گؤتوردولر.
یازگول خانیمین مؤحسون اوغلو قیسلمیشدی ننه‌سینین بؤیرونه، قاشقاباق ساللاییب، ایچین چکیردی. 10-11 یاشی اولاردی. آغزی- گؤزونون یاشی قاریشمیشدی بورنونون زیلیغینا. هر دن کؤینه‌یی‌نین قولو، هر دن ننه‌سینین چادیراسی‌نین قیراغی‌یله سیلیردی اوزونو. مامانیم سوروشدو:
-به مؤحسون نیه قوشولمور اوشاق‌لارا؟ کئفسیزدی؟
یازگول خانیمین دئمه دردی دئشیلدی، یومروغونو دویونله‌ییب چالدی سینه‌سینه:
-مؤحسونون آدی باتسین! مؤحسونو میرده‌شیر یوسون! گؤروم قیزیلا ال آتاسان میسه دؤنسون مؤحسوووون!…
-نیه؟ نولوب آخی؟ نیه به اوشاغا ائله دئییرسن؟- سوروشدو مامانیم.
هامیمیز تعجوبله گؤزوموزو تیکدیک یازگول خانیمین آغزینا:
-گؤروم بونون جییه‌رلری پؤرته‌لنسین! سورا دا اوزونو توتوب مؤحسونه؛ آزیب چؤللره دوشه‌سن قودوخ! پامال اولاسان قودوخ حسرتی چکن! بابالیم سنی توتسون، مؤحسوووون!
-آی بالا اوشاغی اود ووردون اوددادین آخی! – دئدی بؤیوک مامانیم، سنین الیوین حاجاتی‌دیر بو اوشاق نیه ائله دئییرسن، آللاه گؤزووه چیراق ائله‌سین.
یازگول خانیم اورکله‌ندی:
-آعا قولی سحر ایکی تومن تاقچایا خرجلیق قویموشدو. وئردیم بو ویرغینا گئدیب بیر پونزا پنیر آلیب گتیرسین، فراسات‌سیز، بئدَستالات آپاریب پولو ایتیریب الی قولوندان اوزون قاییدیب ائوه! سنی گؤروم بالان باشیوا بلا اولسون مؤحسوووون!
مامان منه باخدی، من اؤزومو ووردوم او یولا! لالام لال، کارام کار باخدیم گؤیه، باخدیم داما، باخدیم او یاندا شافتالی آغاجینا، باخدیم بو یانداعطیرشاهی گولدان‌لارینا، دووار دیبینده‌کی چکه‌لری، هئره‌یه ییغیشان یاهی‌لاری سایدیم، … یانی کی خبریم یوخدو خبردن…
-دمیر پول ایدی یا کاغاذ ایکی تومن‌لیق یازگول خانیم؟-سوروشدو مامانیم.
“سنه نه آخی؟” دئدیم اؤز اورهییمده. “کیفیندن چیخاردیب وئره‌جاقسان؟!”
-کاغاذ ایکی تومن‌لیق ایدی….. یاناسان بالا، یاناسان سنی، ایندی من قولویا نه جواب وئریم؟!
مامانیم باشلادی کی:
-بو قیز سحر قنودا بیر………….
دوردوم سویو سوزولموش گئتدیم کرپیجین آلتیندان کاغاذ ایکی تومن‌لیغی گتیریب اوزاتدیم یازگول خانیما، بئگؤیول- بئگؤیول دئدیم:
-پاحلامیشام ها…
یازگول خانیمین گؤزلری ایشیقلاندی، رنگی روفو آچیلدی، پولو مندن آلیب، دئدی:
-به به به! هم پاح‌لیییب ، هم تاحلیییب بالام! گیله‌لریوه قوربان اولوم… دئیه، دوروب منی ائله باسدی باغرینا آز قالدی قابیرغالاریم اوغولسون. زهله‌م گئتمیش!
هاممی هایکوی سالیب شادیانالیق ائله‌ییب، منی تحسین ائلیردیلر. منیم اوقَتیم زهری هلاهیل دادی وئریردی!
بو هنگامه‌ده، بو حیص- بیص‌ده تاق- تاق- تاق حیط پیلله‌لریندن دیکدابان سسی گلدی. ایفاده یوکو، فیس- فیس شَلان خانیم، مینی‌ژوپ قیرمیزی چارگول اتک، ال بویدا دا پوسته‌یی بولوز اینینده، گول- گول نازیک ژورژئت چادیرا باشیندا، قاشقاباغی یئر سوپوره- سوپوره گلدی کی:
– نه سسیزی باشیزا آتمیسیز، های-کویوز محله‌نی گؤتوروب! بللی دَیی روب چکیسیز، ییغوا ییغمیسیز، توی توتموسوز، دسته چیخاتمیسیز شاخسئی گئدیرسیز…
او دئیینیردی، من، اونون چادیرا آلتیندان گؤرونن آغ بودلاری، آیاغینداکی عنابی لاک‌لاری، پوش وئریلمیش ساچ‌لاری و دؤش- باشینین آچیقلیغینا هویوخ قالمیشدیم. او، حرارت ایله چیین‌باشینا آتا- آتا دانیشارکی، من بیردن سؤزونون آراسینا آتیلیب دئدیم:
– چادیراننان هر یئرین گؤرسنیر هااا شلان خانیم!
بونو سن ایدین دئدین؟!… قورباغا گؤلونه داش آتدیلار سانکی….. بوتون سس- صدا یاتدی.
شلان خانیم بیر آن دونوخدو، اوستدن آشاغیا اؤزونه موشتری گؤزویله باخیب:
-گؤر من کیم‌لرینن گلیب آغیز آغیزا اولموشام! – حیرص ایلن دئییب، تاق تاق تاق دیکدابانلارینی دؤیه- دؤیه اوزونو دؤندریب، پیلله‌لره ساری گئتدی. بیردن دابانی ایلیشدی کرپیج‌لرین آراسینداکی شیریغا، قیچی بورخولوب، بودوره‌دی. زورونان اؤزونو ساخلاشدیردی. بیز پیققیلدادیق. دؤندو، آجیقلی- آجیقلی “ایکی قیرانلیق ائششه‌یین، اون شاهیلیق دا قودوغی اولار!”- دئدی، اوتانماز- اوتانماز! و پیلله‌لردن ایتیلیب گئتدی. مامانیم گینه منه ترسه باخیب، قینادی منی. بؤیوک مامانیم دئییندی:
-بالا اوشاغی قیناما! شلان خانیم اوروس گلنده ماتیشقادی، عثمانلی گلنده جوجوق!
خالام گیلین گولدویو بو استعاره‌لردن من گینه هئچ نه آنلامادیم. سوروشمادیم دا بو ماتیشقا- جوجوق جریانی نه‌دیر.
آز قالیردی قاش قارالا. میرتابازار قورتولاندان سونرا، مئژمئیی‌لری، تشت‌لری، قازان‌لاری نئچه یاندان یاپیشیب دوزدوک شاققار گونون قاباغینا. ایکی گون گرک قالا، بامادورلار تیتتایا. بیریسی گون تیتتایان بامادورلاری ال‌لـه‌ییب، اَزیب سوزکئجدن کئچیردردیلر. سونرا تیلیف‌لرینی برک- برک الده سیخیب، کونده‌له‌ییب، قویاردیلار بیر طرفه. سوزکئجدن سوزولن دورو روببو دا مئژمئیی‌لره تؤکوب، دوزردیلر گون قاباغینا، ایکی- اوچ گونه کیمی برکییَردی، گؤتوروب بانکالارا تؤکوب زئرزمی‌یه ییغاردیلار، ایل بویونجا گتیریب ایشله‌دردیلر.
ishiq
