ذکیه ذولفقاری ;قجر شاهزا دا خانیمی تاج‌السلطنه
تاج‌السلطنه(زهرا) ناصرالدین شاه و توران السلطنه‌نین قیزی 1262ه.ش – ( 1884.م )-جی ایلده تهراندا آنادان اولدو. تاج السلطنه 7 یاشیندا مکتبه گئتدی. فارسی دیلیندن علاوه او عربی و فرانسه دیلین‌ده چوخ یاخشی اؤرگندی .او 10 یاشیندا حسن خان شجاع ، شجاع السلطنه‌نین اوغلویلا اورغورسوز ائولی لیگی اولور. آیریلدیقدان سونرا قیزلارینی بئله اوندان آیردیلار. تاج‌السلطنه، آتاسی زامانی شاهین عزیز قیزی و دائم دیققتینده اولاردی . آنجاق آتاسی‌نین وفاتیندان سونرا مشروطه‌چیلردن مودافعه ائتمکدن دولایی مظفرالدین‌شاهین غضبینه دوچار اولدو. او، دربارین تربیه اصولونو و هم قاجار دؤنمینده انسانلارین مالی دورومونون برابرسیزلیگینی شیددتله قیناییردی. او خاریجی یازارلارین اثرلرین، او جومله‌دن ویکتور هوگو، ژان ژاک روسو و بیسمارکین اثرلرینی اوخوماغا ماراقلیدی و اونلاردان ایلهام آلیردی. همچنین ایران شاعیرلری میرزاده عشقی و عارف قزوینی تک اوزگورچو شاعیرلرله علاقه سی واریدی. عارف قزوینی شعرلری‌نین نئچه بیتینده اونو تعریف ائدیبدیر. تاج‌السلطنه خانیم خاطره یازماغا چوخ ماراق گؤستریردی . اونون “خاطرات تاج‌السلطنه” آدیندا اثری أل یازما شکلینده موجوددور. بو نوسخه ائدیتدن سونرا، گئنیش شکیلده جامعه ده یایلیبدیر. او کیتابدان بیر بؤلومو( خانم تاج‌السلطنه‌نین یاشایش گونلری‌نین تاریخی)1362- ده منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندی‌نین نظارتیله تهراندا چاپ اولوبدور. تاج‌السلطنه بو کیتابدا یازدیغی خاطره لرله بیرگه، اؤزنون مودرن دوشونجه لرینی عکس ائتدیریبدیر . اونون بیلگیلری‌نین گئنیشلیگی و آیدین دوشونجه‌سی بو کتابدا چوخ آیدین گؤرونور.
تاج السلطنه موسیقی اؤرگنمیه ده چوخ ماراقلیدی.پیانو نو تار و پیانو اوستادی مفخم‌الممالک اؤرگنمیشدیر.”نادیده رخت” بیات ایصفاهان دستگاهیندا اوندان قالان یادگاری اثردیر.
او حیاتیندا و بوتون یازیلاریندا مشروطیتدن ، قادین حاقلاریندان، اؤزگورلوقدان، قانون و برابرلیکدن دفاع ائدیبدیر. “خاطرات تاج‌السلطنه” کتابی معاصیر تاریخیمیزی تانیماق قونوسوندا چوخ دگرلی بیر اثردیر. او بو کیتابدا ناصرالدین شاهین سون 5 ایل سلطنتی ، مظفری و ناصری درباریندان گئنیش بیلگیلر وئریر . رئژِی حادثه سی، ناصرالدین شاهی قتلی، و اوندان سونرا خزانه‌نین غارتی کیمی واقعه‌لردن یازیب و مظفرالدین شاهین سلطنتیندن، سید جمال اسد آبادی‌نین نقشی و امین السلطان حاقدا یاخشی بیلگر وئریبدبر. بو کتابدان ایکی خطی نسخه ألده دیر و اصلی بؤلومون بعضی بخشلری هله‌ده تا پیلمایب. تاج السلطنه خانیمدان بیر باشقا کتاب ” ایرانلی شاهزادا خانم طالعی” عنوانیلا نشر اولوبدور. البته بو کیتاب نشردن اؤنجه 1306-دا آت یازی شکلینده کوشش قزئته‌سینده نشر اولونموشدور. تاج السلطنه، سلطنتی عائله‌سیندن اولماغینا رغما، مشروطه انقلابی نین باشلانماسیلا، بو انقلابی دستکلیب و رفورمجو و مودرن قادینلارا عاید اولان انجمنلره قوشولورو بو انجمنلرده قادینلارین آرزی و ایستکلرینه چاتماسی اوچون چالیشیر.او باجیسی فروغ الدوله‌نین ائوینده قورولان ” انجمن اخوت” ین جلسه‌لرینده اشتراک ائدیر.
همچنین مشروطه دن سونرا ” حریت نسوان” آدیندا یاری گیزلی بیر انجمن‌ده اویه اولور تاج السلطنه همشه اؤز دئوری نین قادینلاری‌نین پوزقون دوروموندان، ساوادسیزلیقلاریندان، اؤلکه و جامعه دن خبرسیزلیکلریندن، ائوده اوتورماقدان، و کیشیله قادی‌نین برابرسیزلیگیندن شکایت ائدیردی. او قاجار قادینلاری‌نین حجابینی، جامعه ده حضور تاپماغا و علم ومعاریفلنمیه مانع بیلیردی. همچنین اؤلکه‌نین خوشا گلمه‌ین دوروموندان ، یانلیش سیاستلر، شاه ودرباردا اولانلارین تؤک داغیتلاریندان، شاهین خرجلی و فایداسیز سفرلریندن، اکونومونون وضعیندن و خالقین مالی دوروموندان گلایه ائدیردی. تاج السلطنه اؤزگورچو ” باغه آنوف”ون مشروطه قونوسوندا سوروسونا دئدی: ” مشروطه نین آنلامی آزدلیق شرطلرینه عمل ائتمک و خیانت و غرض سیز میللتین انکشافی‌دیر. ترقی ایستین بیر میلتین تکلیفی اونون حاقلارین ایستمکدیر. حاققی نئجه آلماق اولار؟ مشروطه اؤلکه‌سی دوز بیر سیستمین آلتیندا اولان زامان. ترقی هاردان تؤرنر؟ قانون. قانون نه زامان اجرا اولار؟ استبدادی حکومت آرادان گئدندن سونرا. لاکین مشروطه استبداد دان یاخشیدیر. همن مصاحبه ده قادینلارا گؤره دئییر: ” ایران قادینلاری نین تکلیفی، آوروپا قادینلاری تک، اؤز حاقلارینی ألده ائتمکدیر. اوشاق تربیه‌سی، کیشیلره یاردیم ، پاکلیق، عفت، وطن سئورلیک، خالقا خدمت، تنبلیکدن اوزاقلاشما و ائوده اوتورماماق، نقابی گؤتورمک.” تاج‌السلطنه نهایت ، ذی قعده‌نین اولینده 1315- جی ه.ش 52 یاشیندا وفات ائتدی. و اؤز وصیتینه گؤره ظهیرالدوله قبرستانیندا دفن اولدو. روحو شاد یولو دواملی اولسون.
