چرا «لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت» ۱۳ سال است که تصویب نمیشود؟
محتوای اصلی مفاد لایحه:
_ تعریف خشونت علیه زنان و جرم‌انگاری برخی از اشکال آن، مانند خشونت خانگی، آزار جنسی، و اجبار به ازدواج.
_ تدابیر حمایتی برای زنان قربانی خشونت، از جمله ایجاد خانه‌های امن و حمایت قضایی.
_ مجازات‌های خاص برای مرتکبان خشونت علیه زنان در محیط خانواده، محل کار و اجتماع.
_ تدابیر آموزشی و فرهنگی برای کاهش خشونت علیه زنان.
این لایحه در نسخه‌های اولیه خود شامل سه بخش اصلی بود:
۱. تعاریف و کلیات
_ تعریف خشونت علیه زنان: شامل خشونت جسمی، جنسی، روانی، اقتصادی و اجتماعی علیه زنان.
_ مسئولیت دستگاه‌های دولتی: وزارتخانه‌ها و نهادهای مرتبط موظف به حمایت از قربانیان و ارائه آموزش‌های پیشگیرانه هستند.
_ ایجاد ساختارهای حمایتی: تأسیس مراکزی مانند خانه‌های امن، مراکز مشاوره و خط‌های ویژه کمک‌رسانی.
جرم‌انگاری و مجازات‌ها
جرایم و مجازات‌های پیشنهادی در لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت (پیش از تغییرات قوه قضاییه)
خشونت جسمی: اگر مردی همسر یا یکی از اعضای خانواده خود را مورد ضرب و جرح قرار دهد، مجازات او حبس و جزای نقدی خواهد بود.
خشونت جنسی: در مواردی که شوهر، همسر خود را مجبور به رابطه جنسی کند (تجاوز زناشویی)، برای او بین ۲ تا ۵ سال حبس در نظر گرفته شده بود.
آزار جنسی و مزاحمت خیابانی: تعرض کلامی، بدنی یا مجازی به زنان جرم محسوب شده و مرتکب به جزای نقدی و حبس محکوم می‌شد.
خشونت روانی: تهدید، تحقیر و فشار روحی بر زنان جرم‌انگاری شده بود و مرتکب باید علاوه بر پرداخت جزای نقدی، در دوره‌های آموزشی اصلاح رفتار شرکت کند.
ازدواج اجباری: هر فردی که زنی را به ازدواجی ناخواسته مجبور کند، به حبس محکوم می‌شد.
ممانعت از حق تحصیل و اشتغال: اگر همسر یا پدر زنی او را از تحصیل یا کار منع کند، باید جزای نقدی بپردازد.
قتل‌های ناموسی: قتل زنان به بهانه «ناموس» جرم محسوب شده و مرتکب آن به حبس طولانی‌مدت (اما نه اعدام) محکوم می‌شد.
* حذف و تغییرات پس از بررسی قوه قضاییه
در نسخه‌ای که قوه قضاییه بازنویسی کرد:
_ جرم‌انگاری تجاوز زناشویی به‌طور کامل حذف شد.
_ مجازات‌های خشونت خانگی کاهش یافت.
_ به جای مجازات کیفری، تأکید بر مشاوره خانوادگی و اصلاح رفتار مرتکب شد.
در نتیجه، نسخه‌ای که اکنون در انتظار تصویب است، بخش عمده‌ای از ضمانت‌های اجرایی و حمایتی را از دست داده و به لایحه‌ای کم‌اثر تبدیل شده است.
۳. تدابیر حمایتی و پیشگیرانه
در نسخه اولیه، تدابیری برای حمایت از زنان قربانی خشونت پیشنهاد شده بود، از جمله:
_ تأسیس خانه‌های امن برای زنان در معرض خشونت.
_ حمایت حقوقی و معافیت از هزینه‌های دادرسی برای قربانیان.
_ آموزش عمومی و رسانه‌ای برای کاهش خشونت علیه زنان.
_ ایجاد خط تلفنی اورژانس اجتماعی برای کمک فوری.
⚠️ حذف و تغییرات:
در نسخه بازبینی‌شده، تأسیس خانه‌های امن محدود شد و حمایت‌های مالی کاهش یافت.
تاریخچه و روند تصویب:
_ این لایحه نخستین‌بار در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد مطرح شد و سپس در دولت حسن روحانی مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفت.
_ در سال ۱۳۹۶ قوه قضائیه بخش‌هایی از لایحه را تغییر داد و آن را «لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت» نام‌گذاری کرد. برخی از بخش‌های حمایتی لایحه در این بازنگری حذف شد.
_ در دولت ابراهیم رئیسی، روند بررسی این لایحه همچنان ادامه داشت اما با تغییرات فراوان و تعدیل‌های گسترده، محتوای حمایتی آن تضعیف شد.
وضعیت کنونی:
_این لایحه پس از ۱۳ سال بررسی هنوز تصویب نشده است.
_ بسیاری از مواد حمایتی حذف یا تغییر داده شده‌اند.
_ احتمال تصویب نسخه‌ای ضعیف و ناکارآمد بیشتر از تصویب یک قانون مؤثر است.
_ زنان قربانی خشونت در ایران همچنان با موانع قانونی و اجتماعی روبه‌رو هستند.
